Φιλάνθη Οικονομάκου
Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια Msc, Phd
Κατάθλιψη είναι η δυσάρεστη συναισθηματική διάθεση του ατόμου που συνοψίζεται σε μία κατάσταση παθολογικής (έντονης και παρατεταμένης) θλίψης και συνοδεύεται από σημαντική μείωση του αισθήματος αξίας και από την επώδυνη συνείδηση της επιβράδυνσης των νοητικών, ψυχοκινητικών και οργανικών διαδικασιών.
Πολλοί θεωρούν εσφαλμένα ότι η κατάθλιψη δεν αποτελεί πραγματική ασθένεια. Υπάρχουν σημαντικά δυσάρεστα και τραυματικά γεγονότα στη ζωή του ατόμου που πυροδοτούν την κατάθλιψη, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, το διαζύγιο, η απώλεια εργασίας κ.λπ., αλλά κάποιες φορές η κατάθλιψη εμφανίζεται και όταν όλα φαίνονται φυσιολογικά.
Συμπτώματα κατάθλιψης
Α. Στο επίπεδο του συναισθήματος παρατηρούνται:
Η καταθλιπτική διάθεση που είναι πολύ πιο έντονη και με μεγαλύτερη διάρκεια σε σχέση με τις περιπτώσεις μιας απογοήτευσης ή ενός προβλήματος της καθημερινότητας. Κυριαρχεί ένα επίμονο αίσθημα λύπης που συχνά περιγράφεται σαν απελπισία και συνοδεύεται από το αίσθημα της αγωνίας. Με ασήμαντες αναστατώσεις υπάρχει ευσυγκινησία και ξέσπασμα σε κλάματα. Η διαβεβαίωση του περίγυρου ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν δεν βοηθά.
Στη μέτρια ή τη σοβαρή κατάθλιψη, η κακή διάθεση είναι πιο έντονη το πρωί. Αναφέρονται περιπτώσεις ατόμων που πάσχουν από κατάθλιψη, χωρίς κακή διάθεση. Εκεί διερευνούμε τυχόν ύπαρξη ανηδονίας (έλλειψη ευχαρίστησης). Συνήθως δεν το συναισθάνεται το ίδιο το άτομο, αλλά γίνεται αντιληπτό από τον περίγυρό του. Δραστηριότητες (φαγητό, σεξ, χόμπι, έξοδοι, σπορ) που πριν τον ικανοποιούσαν παύουν πια να του δίνουν ευχαρίστηση. Μερικές φορές στη σφαίρα του συναισθήματος κυριαρχεί το άγχος, με τη μορφή εσωτερικής δυσφορίας, ενός απροσδιόριστου κινδύνου ή ακόμα και επεισοδίων κρίσεων πανικού, με τα συνοδά σωματικά συμπτώματα, όπως ιδρώτας, ταχυπαλμία, αίσθημα ζάλης κ.λπ. Επιπρόσθετα, μπορεί να παρουσιάζεται ευερεθιστότητα, το άτομο να εκνευρίζεται με το παραμικρό.
Επίσης, μπορεί να παρουσιάζεται συναισθηματική αμβλύτητα. Το άτομο αισθάνεται ένα «μούδιασμα» σαν να παρατηρεί απ’ έξω τα πράγματα, αισθάνεται αδιάφορο ακόμα και απέναντι στα αγαπημένα του πρόσωπα.
Συναισθήματα αδυναμίας μπορεί να παρατηρηθούν. Το άτομο νιώθει ότι δεν έχει τον έλεγχο της ζωής του και υπάρχει εξάρτηση για το παραμικρό από τους γύρω του.
Β. Στο επίπεδο του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος παρατηρούνται:
Διαταραχή του ύπνου, συνήθως αϋπνία, λιγότερο συχνά υπερυπνία.
Διαταραχή της όρεξης, αλλαγές στη διατροφή. Πολλά άτομα με κατάθλιψη εμφανίζουν ανορεξία, δεν νιώθουν πεινασμένα, μπορεί να συνοδεύεται ή όχι από απώλεια βάρους, χωρίς να κάνουν δίαιτα. Λιγότερο συχνή είναι η αύξηση της όρεξης και η συνακόλουθη πρόσληψη βάρους.
Κόπωση, εξάντληση, απώλεια ενέργειας. Το αίσθημα εξάντλησης είναι πιο έντονο το πρωί.
Μείωση σεξουαλικής διάθεσης. Υπάρχει συχνά η απώλεια ενδιαφέροντος για το σεξ. Οι άνδρες συχνά δυσκολεύονται να έχουν στύση και οι γυναίκες συχνά δεν έχουν εφύγρανση του κόλπου, με αποτέλεσμα η σεξουαλική συνεύρεση να είναι επώδυνη και ανεπιθύμητη. Αρνητικά συναισθήματα για την εικόνα εαυτού και σώματος υπάρχουν.
Ψυχοκινητική επιβράδυνση. Συχνά υπάρχει επιβράδυνση της σκέψης, του λόγου και των κινήσεων. Φτωχό λεξιλόγιο, βλέμμα αφηρημένο, αργές κινήσεις σώματος.
Ψυχοκινητική διέγερση. Μερικά άτομα, συχνά ηλικιωμένοι, παρουσιάζουν ένταση, διάχυτη ανησυχία και διέγερση, βηματισμός άσκοπος, ανήσυχος, γκρίνια έντονη, συχνά φωνές.
Γ. Στο επίπεδο της κινητοποίησης παρατηρούνται:
Απώλεια ενδιαφέροντος. Το άτομο έχει χάσει το ενδιαφέρον του για πράγματα που στο παρελθόν τον κινητοποιούσαν.
Ανημποριά, αίσθηση αβοήθητου. Το άτομο έχει χάσει κάθε ελπίδα για το μέλλον.
Αμέλεια προσωπικών ευθυνών και προσωπικής φροντίδας και υγιεινής.
Σκέψεις ή απόπειρες αυτοκτονίας. Ο αυτοκτονικός ιδεασμός σε ένα καταθλιπτικό άτομο ποικίλλει ως προς την ένταση και το βάθος, από τις ευχές θανάτου σε στιγμές απελπισίας ως και την ύπαρξη σχεδίου προκειμένου να περάσει σε πράξη.
Δ. Στο επίπεδο σκέψης – αντίληψης παρατηρούνται:
Αισθήματα – σκέψεις ενοχής, αναξιότητας, χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Δυσκολία στη συγκέντρωση, μειωμένη προσοχή και μνήμη, με συνακόλουθα την αναποφασιστικότητα, την απροσεξία, τη σύγχυση και τα ατυχήματα. Η λήψη αποφάσεων είναι δύσκολη, πολύπλοκη και χρονοβόρα.
Ψυχωσικά συμπτώματα. Σε βαριές περιπτώσεις υπάρχουν ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες.
Ε. Στο επίπεδο των σωματικών ενοχλήσεων παρουσιάζονται:
Πονοκέφαλοι, πόνοι στη μέση, έμετοι, δυσκολία στην αναπνοή, πόνοι στο στήθος,
διαταραχές στην έμμηνο ρήση κ.λπ. Πολύ συχνά τα άτομα κάνουν σειρά εξετάσεων χωρίς να υπάρχει οργανικό πρόβλημα. Επίσης συχνή είναι η κατανάλωση αλκοόλ, ναρκωτικών ουσιών ή φαρμάκων στην προσπάθεια ανακούφισης από τα συμπτώματα κατάθλιψης.
Η κατάθλιψη στο μεγαλύτερο ποσοστό δεν γίνεται να περάσει από μόνη της. Συνήθως δεν υποχωρεί, διαρκεί χρόνια και ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου. Δεν θεραπεύεται μόνο με τη δύναμη της θέλησης. Η ψυχοθεραπεία σε συνδυασμό με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή επιταχύνει την ίαση και προφυλάσσει το άτομο από το να μεταπέσει σε χρόνιες μορφές κατάθλιψης. Η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς είναι πράξη ώριμης σκέψης.
Είναι μύθος ότι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα προκαλούν εξάρτηση και εθισμό. Δεν αλλάζουν την προσωπικότητα και η σωστή χρήση τους, όπως αυτή έχει οριστεί από το θεράποντα ιατρό, εξασφαλίζει την ομαλή εξέλιξη της θεραπείας. Η φαρμακευτική αγωγή δεν προορίζεται μόνο για ασθενείς με ιδέες αυτοκαταστροφής.
